İçerik
Bir virajı döndüğünüzde, çok hızlı gitmekten kaçınmak her zaman önemlidir, aksi takdirde aracın lastik tutuş sınırının ötesine doğru geçmiş olursunuz. Bu olduğunda, arabanız, understeer veya oversteer denilen, kendini yönlendiren bir davranış geliştirir. Genel olarak, bu oldukça normaldir, ancak “kopma, kayma” durumu bilinmiyorsa ve yanlış tepki veriyorsanız tehlikelidir.
Burada “understeer” ve “oversteer” terimlerinin aslında ne anlama geldiğini açıklıyorum. Bu sorunlardan kaçınmanın en iyi yolunun, sürüş sırasında virajları makul ve güvenli bir hızda sürmek olduğunu unutmayın. Ayrıca, lastiklerin daha az yol tutuş sergilediği, yolun ıslak veya karlı olduğu durumlarda, understeer veya oversteer riskinin arttığına dikkat edilmelidir. Benzer şekilde, lastikleriniz iyi durumda olmalıdır.
Understeer ve Oversteer nedir? Her iki duruma da ne sebep olur ve size olurlarsa nasıl düzeltebilirsiniz? Hangi araçlar özellikle savunmasızdır ve etkili bir şekilde nasıl karşı koyabilirsiniz? İşte ipuçları.
Understeer nedir?
Understeer, “Plowing” olarak da bilinir, bir viraja (çok) hızlı girildiğinde, aracın ön tekerlekleri kavramalarını kaybedip kaydığında oluşur. Bu durum, ön tekerleklerin kayma açısının arka tekerleklerin kayma açısından daha büyük olmasından kaynaklanır. Virajda gitmek yerine, otomobil daha da dışa doğru kayar, muhtemelen aracın kontrolünü kaybetmenize ya da karşı trafiğe sürüklenmenize yol açar. En fazla risk altında olanlar, önden çekişli (front wheel drive) araçlardır.
Oversteer nedir?
Oversteer, bir arabanın arka tekerleklerindeki tutuş kaybıdır. Bu durum, arka tekerleklerin kayma açısının, ön tekerleklerin kayma açısından daha büyük olmasından kaynaklanır. Muhtemelen “fishtailing” yada “spinning” ifadelerini duymuşsunuzdur – bunlar genellikle en fazla oversteer’den kaynaklanmaktadır. Arkadan çekişli (rear wheel drive) araçlar en fazla oversteer riski taşır.
Not: Bu kontrollü bir şekilde yapılırsa, buna “Drifting” denir! Bu çok eğlenceli olabilir ama aynı zamanda zorlukları da vardır. Çok pratik ve sürüş becerisi gerektirir.
Understeer’e neden olan sebepler
Önden çekişli bir araç sürüyorsanız, understeer’in nedenlerini anlamak oldukça kolaydır. Örneğin, viraja çok hızlı girilmesi yada viraj içerisinde ani hızlanma, bu ön tekerlerin çekişini kaybetmesine ve dönüşü (virajı almasına) imkansız hale getirmesine neden olabilir. Aynı zamanda, bir virajda çok sert fren yaparsanız, bu durum direksiyonun kontrolüne olumsuz etki edebilir ve yine understeer’e neden olabilir. Yine, virajda sert direksiyon hareketleri, understeer sebebi olabilir.
Bu duruma yol açan ana faktörlerin yanı sıra, araçta dengesiz ağırlık dağılımı, kötü lastikler ve kötü süspansiyon gibi nedenlerde, aracın önden kaymasına neden olabilirler.
Tabii ki, kötü hava koşulları – yağmur veya kar gibi – ve çakıl gibi kötü yol koşulları da understeer’e yol açabilir. Bu nedenle, bu koşullarda dikkatli sürmek önemlidir.
Not: Ön çekişli araçların oversteer olamayacağı fikri yaygındır. Bu doğru değildir. Örneğin, ani bir şekilde engelden kaçınmak isterken ve sert fren yapılırsa, arka tekerlekler yol ile temasını kaybedebilir ve oversteer’e neden olur. Yine yanlış olan başka bir şeyde, understeer’in oversteer’e göre daha zor ve tehlikeli olması düşüncesidir. Understeer genellikle oversteer’den daha güvenlidir.
Oversteer’e neden olan sebepler
Arkadan çekişli taşıtlar çoğu zaman oversteer durumu yaşarlar. Bu duruma en çok maruz kalanlar, genellikle arkası daha hafif olan pick-up’lar ve arkadan çekişli kuvvetli spor otomobillerdir.
Sürücü, arka lastiklere, kullanabileceklerinden daha fazla güç sağladığında, oversteer oluşabilir. Bu olduğunda, lastikler kaymaya başlar ve arabanın burnunu virajın iç kısmına doğru iter.
Arabanın arkası, bir virajda çok sert fren yaparsanız veya ayağınızı gaz pedalından birden çekerseniz, arka tekerleklerin zemine olan tutunması etkisiz hale gelecek ve aracınızın arkası dairesel hareket çizip aracın önüne geçmek isteyecektir. Bunun nedeni, ağırlığın ani bir şekilde aracın ön tarafına aktarılmasının arka lastiklerin etkinliğini azaltabileceğidir.
Oversteer’in görünür sonucu, kuyruk kayması veya tam dönüş olabilir. Diğer sebepleri ise, yukarıdaki understeer’de anlatılanların aynısıdır.
Understeer nasıl düzeltilir
Eğer aracınız önden kaymaya başlarsa, aracı viraj çizgisinde kalması için doğal olarak direksiyonu daha fazla çevirmek isteyebilirsiniz – ancak bunu yapmak en büyük hata olacaktır çünkü direksiyonu daha da içeriye doğru çevirdiğinizde, ön lastikler yol tutuşunu kaybedecek ve yanal kuvvetler aracınızı dışarıya doğru itecektir. Bu durumda, virajın açısını azaltarak, lastiklere etki eden kuvvetleri azaltmalıyız.
Sürüş sırasında bir otomobilin understeer’e başlaması durumunda, bunu durdurmanın güvenli bir yolu, uygulanan direksiyon açısını azaltmaktır. Tutunmayı sağlamak için direksiyonu bir miktar dışarı doğru çevirip tekrar viraj yönüne doğru gerektiği kadar çevirerek kafadan kaymaktan kurtulabilirsiniz. Ayrıca, gaz pedalına uygulanan basıncı yumuşak bir şekilde azaltın – ancak ayağı da aniden çekmeyin ve hafifçe fren uygulayın. Sıkı fren yapmaktan kaçınmalısınız, aksi takdirde yanal kuvvetler tekerlerin kavrama kaybına neden olur. Bu durum genellikle sorunsuz bir şekilde olayı atlatmanız için yeterli olacaktır.
Oversteer nasıl düzeltilir
Eğer aracınızın arkası kaymaya başlarsa, manuel viteslilerde debriyaja basıp, direksiyonu en hızlı şekilde araç kuyruğunun kırıldığı yöne doğru çevirerek, tekrar gitmek istediğiniz yöne doğru düz yönde kırarak ilerlemelisiniz. Yani, aracın arkası sağa doğru kırılırsa, direksiyonu sağa doğru kırın, aracın arkası sola doğru kırılırsa, direksiyonu sola doğru kırın. Böylelikle, karşılık gelen kuvvetler en aza indirgenip araba yakalanabilir ve aracın dönmesi önlenebilir. Direksiyonu karşı yönde kırmak (counter-steering), aracın kendisini toparlamasını ve tekerlerin zemine tekrardan tutunması sağlanır.
Arkadan çekişli bir otomobili sürüyorsanız, ayağınızı kontrollü bir şekilde gazdan çekin. Eğer önden çekişli bir araç kullanıyorsanız, ayağınızı frenden çekin ve yavaşça gazı uygulayın ki, öne daha fazla ağırlık transferi yapmadan ağırlık arkaya doğru dengelensin. Eğer aracınızda çekiş kontrolü ve stabilite kontrol ünitesi var ise, her zaman açık tutmak da fayda vardır.
Understeer vs. Oversteer
Konu understeer veya oversteer olduğunda tek kural vardır: hızı kesmek ve yavaşlamak. İster önden çekişli veya arkadan çekişli araca biniyor olun, çok hızlı bir viraj almaya çalışmayın ve viraj alırken hızınızı değiştirmeyin.
Her iki durumda da, lastiklere etki eden kuvvetler mümkün olduğunca çabuk azaltılmalıdır. Sürücüler ayağını gaz pedalından hafifçe çekmeli, direksiyon açısını biraz açmalı veya direksiyonu ani bir şekilde zıt yönde çevirerek tekrardan düzeltmelidir.
Bu önlemleri alsanız bile, yoldan çıkabilirsiniz, ancak bu gerçekleşmeden önce en azından, daha fazla kontrol etme şansına sahip olursunuz.
Aracınız hangi çekiş sistemine sahip olursa olsun, hepsinde understeer ve oversteer yaşamanız mümkündür. Ancak ağırlıklı olarak, understeer, önden çekiş ve oversteer, arkadan çekiş sistemine sahip araçlarda meydana gelmesi çok daha fazladır.
Not: Otomobil üreticileri genellikle arabalarının understeer olacak şekilde üretirler. Bu, oversteer’e göre daha güvenlidir.
Elektronik Stabilite Programı (ESP) gibi bir güvenlik sistemi, bu gibi acil durumlarda etkili bir şekilde karşı koyar. Yine de, bu elektronik yardımcılara güvenmemeliyiz; kritik durumlarda adım atsalar bile, fiziğin sınırlarını zorlayamazlar.
Ayrıca, kötü hava koşullarında veya çekişin zayıf olduğu durumlarda, yalnızca understeer’i ve oversteer’i önlemek için değil, aynı zamanda tehlikeli sürüş koşullarının sonucu olarak araç kazalarını önlemek için ekstra özen gösterin.
Not: Öğrenmek isteyenler, ileri sürüş teknikleri eğitimi almalıdırlar. Çünkü sadece durumu yaşayanlar nasıl tepki vereceğini bilirler. Sürüş bir duygu meselesidir ve bu durumu hissetmek zorunda olduğunuz anlamına gelir.
Bir cevap yazın